ดิสนีย์ได้ต่อสู้เพื่อรักษาลิขสิทธิ์ตัวการ์ตูนชื่อดังให้นานที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ โดยรัฐบาลสหรัฐอเมริกา ได้ขยายการคุ้มครองลิขสิทธิ์ก่อนที่จะหมดอายุลงไปหลายครั้งมาก จากคุ้มครอง 50 ปี เป็น 70 ปี และจบที่ 95 ปี ซึ่งถือว่าเป็นที่สิ้นสุดของการถือครองลิขสิทธิ์ตัวละครแล้ว
ดังนั้นตั้งแต่เดือนมกราคม ปี 2024 ลิขสิทธิ์ Steamboat Willie ถือว่าหมดอายุอย่างเป็นทางการ และตอนนี้มิกกี้ เมาส์ก็กลายเป็นสาธารณสมบัติอย่างเป็นทางการ ซึ่งหมายความว่าในปัจจุบันใครก็ตามที่อาศัยอยู่ในสหรัฐอเมริกาสามารถใช้ตัวละครมิกกี้ เมาส์เวอร์ชัน Steamboat Willie ได้โดยไม่ต้องกลัวว่าจะละเมิดลิขสิทธิ์
ปล.กฎหมายลิขสิทธิ์แตกต่างกันไปในแต่ละประเทศทางเราไม่สามารถระบุได้อย่างชัดเจนว่าทั่วโลกสามารถใช้งานมิกกี้ เมาส์ได้
[ ใช้งานอย่างไรไม่ให้โดนดิสนีย์ฟ้องร้อง? ]
เป็นเวลากว่า 95 ปี ที่มิกกี้ เมาส์ได้รับการคุ้มครองทางลิขสิทธิ์อย่างเข้มงวด ถึงแม้ว่า ณ ตอนนี้จะกลายเป็นสาธารณสมบัติ (Public Domain) อย่างเป็นทางการของสหรัฐอเมริกาเรียบร้อยแล้ว
ในเวลาเพียง 5 วันเท่านั้นหลังจากไม่ได้รับการคุ้มครองทางลิขสิทธิ์ มิกกี้ เมาส์ ตัวละครที่เป็นมาสคอต เอกลักษณ์ของ Walt Disney ก็ปรากฏในตัวอย่างภาพยนตร์สยองขวัญและวิดีโอเกมต่างๆ มากมาย แต่คำถามคือ เมื่อกลายเป็นสาธารณะสมบัติแล้ว วิธีการใช้งานมีรูปแบบอย่างไร?
มิกกี้ เมาส์ ที่กลายเป็นสาธารณสมบัติ คือ มิกกี้ เมาส์ เวอร์ชันของ ‘เรือกลวิลลี่’ (Steamboat Willie) เท่านั้น
เมื่อการคุ้มครองทางลิขสิทธิ์ที่เข้มงวดหมดลงไป มีความหมายว่า ใครก็ตามสามารถแบ่งปัน ดัดแปลง ปรับแต่งตัวละคร ที่ปรากฏในภาพยนตร์สั้น Steamboat Willie ได้ทั้งสิ้น แต่ต้องสังเกตให้ดีกับการดัดแปลงของคุณ ต้องคำนึงว่ามิกกี้ ในเวอร์ชันนี้ มีลูกตาเป็นวงรีสีดำเล็กๆ ไม่สวมใส่ถุงมือ สวมกางเกงและรองเท้า หากคุณนำมิกกี้ในรูปแบบอื่นๆ นอกเหนือจากนี้มาใช้จะยังเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ที่ยังมีการคุ้มครองอยู่
Jennifer Jenkins ผู้อำนวยการ Duke Center for the Study of the Public Domain ออกมาแนะนำเพิ่มเติมว่า มิกกี้ในเวอร์ชันเรือกลวิลลี่เป็นภาพสีขาวดำ และยังไม่มีการพากษ์เสียง ดังนั้นแล้วหากคุณมีภาพจำว่ามิ้กกี้จะต้องเสียงแหลมคุณอาจจะละเมิดลิขสิทธิ์ได้ เพราะการออกพากษ์เสียงเป็นมิกกี้เวอร์ชันอื่นๆ จึงยังอยู่ในความคุ้มครองของ Walt Disney
สำหรับเรื่องการลงสีของตัวมิกกี้ Jenkins ให้คำแนะนำเพิ่มเติมว่ายังไม่มีการระบุอย่างชัดเจนว่าห้ามใช้สีอื่นๆ นอกจากสีขาวดำตามต้นฉบับ แต่เพื่อไม่ให้เป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ไม่ควรที่จะลงสีเหมือนกับมิกกี้เวอร์ชันอื่นๆ ที่ยังได้รับการคุ้มครองจาก Walt Disney อยู่
ข้อควรระวังอย่างมากเมื่อมิกกี้เวอร์ชันนี้กลายเป็นสาธารณะสมบัติ คือ “ห้ามกระทำการใดๆ ที่เป็นการสร้างความเข้าใจผิดว่าการทำซ้ำเหล่านั้นเป็นผลงานของ Walt Disney” นี่ถือเป็นเรื่องที่สำคัญอย่างมาก เพราะมันเป็นการระบุให้เห็นอย่างชัดเจนว่าคุณสามารถใช้งานมิกกี้ได้ในรูปแบบที่คุณต้องการเต็มที่ แต่ห้ามกระทำซ้ำเพื่อจุดประสงค์ที่ต้องการสร้างความเข้าใจผิดโดยเด็ดขาด ไม่เช่นนั้นทาง Walt Disney ก็จะยังสามารถฟ้องคุณได้ในฐานะของการสร้างผลกระทบแก่ชื่อเสียงได้
“ตราบใดที่ไม่มีใครคิดว่าเป็นกิจการร่วมค้าของดิสนีย์ ก็ไม่น่าจะมีปัญหาเรื่องเครื่องหมายการค้า” Jennifer Jenkins ผู้อำนวยการ Duke Center for the Study of the Public Domain
กล่าวให้ชัดเจนคือคุณไม่สามารถขายสินค้าที่มีโลโก้มิกกี้ได้เนื่องจากผู้บริโภคอาจจะคิดว่าคุณกำลังนำเสนอผลิตภัณฑ์ของดิสนีย์ สิ่งที่คุณทำได้คือการแสดงออกอย่างชัดเจนว่าการผลิตซ้ำของคุณไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับใครทั้งสิ้น ซึ่งเพียงพอแล้วกับการสร้างผลงานจากสาธารณะสมบัติ
ดังนั้น หากในปี 2024 คุณมีโอกาสได้เห็นภาพยนตร์ หรือการ์ตูนจากสหรัฐอเมริกาที่ได้รับการดัดแปลงมาจากมิกกี้ เมาส์ เวอร์ชันเรือกลวิลลี่ ก็ไม่ต้องตกใจว่าจะเป็นการสนับสนุนของเถื่อน นั่นอาจจะเป็นผลงานสร้างสรรค์ของผู้กำกับหัวใสบางคนก็ได้
เขียนโดย ธนพนธ์ หัสกรรัตน์
Sources: https://time.com/6551496/mickey-mouse-public-domain-steamboat-willie/
